Jan [Joan] de la Luna

« I aviá una femna que aviá un enfant e èra pas degordit de tot. Èra mème benlèu un bocin imbecile. E podiá pas li far far res per çò que èra pas capable de poire far res.
E alara voilà que li di(gu)èt, un jorn, li di(gu)èt :
“Escota ! Vas anar a la fièira, per que aquò d’aquí, quand mèmes, z’o pòdes far, e me vas portar de gulhas que n’ai pas per cóser, alara porta-me de gulhas !”
E se’n va. Cròmpa las gulhas. Mès de qué far d’aquelas gulhas ? Alara las portava a la man. En cor de rota, agèt besonh d’anar endacòm. E cossí far ? Se metèt darrièr un palhièr e met las gulhas pel palhièr. E fa(gu)èt ses besonhs pièi, quand agèt fach, cerquèt ben las gulhas mès, vai-te’n trobar de gulhas dins un palhièr ! Alara de qué far ? Di(gu)èt :
“Quand mèmes, se pòrte pas las gulhas me vau far encara…”
E metèt fuòc al palhièr.
Di(gu)èt :
“Dins las cendres, las trobarai !”
Mès, dins las cendres, trobèt pas pus las gulhas que…
Se’n va.
E, quand arribèt a l’ostau, di(gu)èt a la maire :
“T’ai ben crompadas las gulhas mès voilà çò que m’es arribat e las ai pas pus trobadas !”
Li di(gu)èt:
“Mès, paure imbecile que siás, las gulhas aquò se met aquí ! Se, quand las as crompadas, las aviás picadas a ta vèsta, las auriás pas perdudas !”
Bon. Tòrna partir a la fièira.
E la maire di(gu)èt :
“E ben aqueste còp me portaràs un fèrre d’alaire.”
Per çò que, dins lo temps, les alaires èran en boès e i aviá un fèrre en dedins per dintrar dins la tèrra. Bon.
Cròmpa lo fèrre d’alaire mès de qué far ? Lo fèrre d’alaire lo te met dins lo trauc de la botonièira e se’n va. Mès en cor de rota, lo fèrre crebèt la botonièira e tombèt. Alara l’altre contunhèt de marchar e s’ocupèt pas d’aquò.
Quand arribèt, li diguèt :
“Voilà, l’ai ben crompat, l’ai ben metut a la botonièira mès i es pas pus !
– A !, la maire di(gu)èt, que siás bèstia paure enfant, mès que siás bèstia ! Un machin d’alaire, aquò se pòrta sus l’espatla e aquò se met pas a la botonièira !” Bon.
La fièira d’après, la maire li di(gu)èt :
“Aqueste còp me vas crompar un pòrc !”
Cròmpa lo pòrc e te met lo pòrc sus l’espatla. Sonca, lo pòrc sus l’espatla, en cor de rota, a fòrça de marchar, de saltilhar, lo pòrc lo te gafa a las aurilhas. Lo tipe te lacha lo pòrc e lo pòrc tròta…
E arriba a l’ostau, voilà, e racontèt cossí aquò s’èra passat. Sa maire li di(gu)èt :
“Mès, escota, ai pas jamai vist aquò : un pòrc aquò s’estaca amb una còrda e aquò se tira !”
Se’n va.Tornèt partir a la fièira e li di(gu)èt :
“Aqueste còp me vas portar un farrat !”
Un farrat aquò's una espècia de chaudron. L’altre aviá metut una còrda a la pòcha, alara estaca lo farrat, e tot lo lòng del camin te rabala aquel farrat. E quand arribèt a l’ostau, aquí aviá pas perdut lo farrat mès i aviá pas pus de cuol al farrat. S’èra talament usat que teniá pas plus l’ai(g)a.
“A !, la maire li di(gu)èt, non, siás ben tròp bèstia, dorenavent aquò soi ieu qu’anarai far las corsas e tu demoraràs a l’ostau !”
Alara, la fièira d’après, la maire li di(gu)èt :
“Ieu me’n vau ! Alara veses : vas me far lo burre, aquí pòdes tornar la manivèla jusc’al temps que serà fach. Ieu lo lavarai quand tornarai mès que siague fach ! E pièi metràs las auglanas sus la tiulada ! E sortiràs aquel fen, qu’èra pas completament sec, lo metràs davant la pòrta de la granja que finiga de secar. Aquò d’aquí lo pòdes far !
– Oui, oui, oui, oui…”
Se’n va. Se met a far lo burre e aquò va. Tot en un còp, a fòrça de tornar la manivèla, la set l’atapa. Alara se’n va a la cava per biure un còp. E pendent aquel temps, les pòrcs dintrèron dins l’ostau, ausi(gu)èt que s’amusavan a la barata e viste tornèt montar de la cava per far partir les pòrcs. Mès les pòrcs li avián renversat la barata e tota la burrada per l’ostau, la lecavan. Bon.
Tòrna partir a la cava, d’aquel temps la barrica s’èra vidada completament. De qué fa ? Mònta al plancat, pren de sacs de farina e te vida la farina dins la cava per pompar lo vin. E apièi se’n va per… Sonca, a la plaça de sortir lo fen defòra per que sequèssa, el voliá dintrar lo solelh dedins. Alara estendiá una granda bacha, viste, la barrava e anava vidar aquò sul fen. Pièi, la maire lo trobèt en trenh de voler metre las auglanas sus la tiulada mès las li voliá metre amb una forca. Alara, impossible d’arribar a res.
“Ò, li diguèt, non, siás vraiment tròp bèstia, vraiment tròp bèstia !”
E, quand veguèt tot lo desastre, li di(gu)èt :
“E ben aquò va pas ! Vas tornar partir al molin, vas anar far mòlre lo blat puisque avèm pas pus de farina ! E sabes que paguèm pas lo molinièr, que se paga sul blat ! Ni’n garda. Alara, li diràs aumensa qu’aquò’s un planponet per sac !”
Alara lo tipe se’n va e, per pas oblidar, se met a dire :
“Planponet per sac ! Planponet per sac ! Planponet per sac !”
Arriba davant un grand camp qu’un tipe laurava e justament semenava de blat. E li di(gu)èt :
“Mès siás pas un pauc ase ! Planponet per sac ? E ben ! Te cal pas dire aquò, te cal dire : A bèls carris n’i age ! A bèls carris n’i age !”
Se’n va en di(gu)ent :
“A bèls carris n’i age ! A bèls carris n’i age !…”
Arriba a un vilatge ont i aviá un paure òme que son chaval qu’èra vièlh, vièlh, vièlh, èra crebat. E l’anava entarrar. Alara lo tipe li di(gu)èt :
“Mès di(g)a escota paura bèstia, se n’i aviá de plens carris de bèstias coma aquò, mès de qué farián lo monde ? Te cal pas dire atau ! Te cal dire : Atau fan quand van entarrar una ròssa ! Atau fan quand van entarrar una ròssa !”
Alara se’n va.
“Atau fan quand van entarrar una ròssa !…”
Arriba a un altre vilatge ont li aviá una nòça. E li aviá lo maridat, la maridada e totes les invitats. E el passava en crident :
“Atau fan quand van entarrar una ròssa !”
Lo maridat se metèt en colèra, l’atapèt, lo bosculèt un bocin e li di(gu)èt :
“Mès de qué t’amaginas ? Cal pas dire aquò d’aquí, aquò’s pas una ròssa, aquò es una nòça ! Te cal dire : Qu’atau fagan totas ! Qu’atau fagan totas !”
Alara se’n va en di(gu)ent :
“Qu’atau fagan totas ! Qu’atau fagan totas !…”
Se’n va pus luènh, arribèt a un ostau que la granja brutlava. E les paures mondes fasián tot çò que podián per li vidar de siaus d’ai(g)a, mès li podián pas arribar. E l’altre que cridava :
“Atau fagan totas !”
Aquí manquèt de se far assomar.
Lo tipe li di(gu)èt :
“Espèça d’imbecile, cal pas dire aquò ! Te cal dire : Dius t’escantiga ! Dius t’escantiga !”
Alara se’n va en di(gu)ent totjorn :
“Dius t’escantiga ! Dius t’escantiga !…”
Arriba a un altre ostau ont i aviá un tipe que aviá talament plogut e lo boès èra talament trempe que voliá caufar lo forn per cuèire lo pan, mès i podiá pas arribar a lo far brutlar de tant que lo boès èra trempe. E l’autre que cridava :
“Dius t’escantiga !
– A, li di(gu)èt, espècia d’abrutit que siás ! Veses pas que cal pas dire : Dius t’escantiga !. Te cal puslèu dire : Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet ! Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet !”
Alara se’n va en crident totjorn :
“Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet ! Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet !”
E arribèt al molin. Al molin, i aviá lo paire del molinièr qu’èra vièlh, vièlh, e èra constipat que fasiá uèch jorns que trainava e impossible de poire anar far ses besonhs. E èra en trenh de les far. Quand ausi(gu)èt aquò, “fuoquet per aquel trauquet”, aquel òme aquò li fa(gu)èt talament un còp que po(gu)èt far en vitessa, atapa aquò e lo li te fotèt per la figura. E aquò s’acaba aquí.
Alara tòrna partir a l’ostau ambe son blat. Mès coma aviá pas dich “un planponet per sac”, lo tipe s’èra bien servit.
Alara la maire dintrèt dins una colèra, li di(gu)èt :
“Escota, aqueste còp, ieu te garde pas. Vai-te’n e fai ce que voldràs, ieu te vòle pas pus a l’ostau, t’ai pro vist… Vai-te’n !”
Alara di(gu)èt :
“Oui, mès cossí far ?”
E la maire li di(gu)èt :
“Escota, as qu’a anar a la sortida de la messa e as qu’a donar un còp d’uèlh a cada filha, e ne trobaràs ben una que t’agradarà !”
Di(gu)èt :
“Rai ! Pòde ben ! Cossí far per donar un còp d’uèlh ?”
Alara avián quauquas fedas, de qué fa ? Va arrancar les uèlhs de las fedas e, a la sortida de la messa, a cada filha que passava li trasiá un còp d’uèlh. Sonca las filhas galopavan. Avián pas envija de se far salir la rauba. Alara, del còp, la maire lo fotèt a la pòrta sans pèrta ni fracàs e dempièi sabon pas de qu’es devengut… »

« I aviá una femna que aviá un enfant e èra pas degordit de tot. Èra mème benlèu un bocin imbecile. E podiá pas li far far res per çò que èra pas capable de poire far res.
Un jorn, li di(gu)èt :
“Escota ! Vas anar a la fièira, per que aquò d’aquí, quand mèmes, z’o pòdes far, e me vas portar de gulhas que n’ai pas per cóser, alara porta-me de gulhas !”
Se’n va. Cròmpa las gulhas. Mès de qué far d’aquelas gulhas? Alara las portava a la man. En cor de rota, agèt besonh d’anar endacòm. E cossí far ? Se metèt darrièr un palhièr e met las gulhas pel palhièr. Fa(gu)èt ses besonhs pièi, quand agèt fach, cerquèt ben las gulhas mès, vai-te’n trobar de gulhas dins un palhièr ! Alara de qué far ? Di(gu)èt :
“Quand mèmes, se pòrte pas las gulhas me vau far encara…”
Metèt fuòc al palhièr.
Di(gu)èt :
“Dins las cendres, las trobarai !”
Mès, dins las cendres, trobèt pas pus las gulhas… Se’n va.
E, quand arribèt a l’ostau, di(gu)èt a la maire :
“T’ai ben crompadas las gulhas mès voilàçò que m’es arribat e las ai pas pus trobadas !”
Li di(gu)èt:
“Mès, paure imbecile que siás, las gulhas aquò se met aquí ! Se, quand las as crompadas, las aviás picadas a ta vèsta, las auriás pas perdudas !”
Tòrna partir a la fièira.
La maire di(gu)èt :
“E ben aqueste còp me portaràs un fèrre d’alaire.”
Per çò que, dins lo temps, les alaires èran en boès e i aviá un fèrre en dedins per dintrar dins la tèrra. Cròmpa lo fèrre d’alaire mès de qué far ? Lo fèrre d’alaire lo te met dins lo trauc de la botonièira e se’n va. Mès en cor de rota, lo fèrre crebèt la botonièira e tombèt. Alara l’altre contunhèt de marchar e s’ocupèt pas d’aquò.
Quand arribèt, li diguèt :
“L’ai ben crompat, l’ai ben metut a la botonièira mès i es pas pus !
– A !, la maire di(gu)èt, que siás bèstia paure enfant, mès que siás bèstia ! Un machin d’alaire, aquò se pòrta sus l’espatla e aquò se met pas a la botonièira !”
La fièira d’après, la maire li di(gu)èt :
“Aqueste còp me vas crompar un pòrc !”
Alara cròmpa lo pòrc e te met lo pòrc sus l’espatla. Sonca, lo pòrc sus l’espatla, en cor de rota, a fòrça de marchar, de saltilhar, lo pòrc lo te gafa a las aurilhas. Lo tipe te lacha lo pòrc e lo pòrc tròta…
E arriba a l’ostau e racontèt cossí aquò s’èra passat. Sa maire li di(gu)èt :
“Mès, escota, ai pas jamai vist aquò : un pòrc aquò s’estaca amb una còrda e aquò se tira !”
Se’n va.Tornèt partir a la fièira e li di(gu)èt :
“Aqueste còp me vas portar un farrat !”
Un farrat aquò una espècia de chaudron. L’altre aviá metut una còrda a la pòcha, alara estaca lo farrat, e tot lo lòng del camin te rabala aquel farrat. E quand arribèt a l’ostau, aquí aviá pas perdut lo farrat mès i aviá pas pus de cuol al farrat. S’èra talament usat que teniá pas plus l’ai(g)a.
“A !, la maire li di(gu)èt, non, siás ben tròp bèstia, dorenavent aquò soi ieu qu’anarai far las corsas e tu demoraràs a l’ostau !”
Alara, la fièira d’après, la maire li di(gu)èt :
“Ieu me’n vau ! Alara veses : vas me far lo burre, aquí pòdes tornar la manivèla jusc’al temps que serà fach. Ieu lo lavarai quand tornarai mès que siague fach ! E pièi metràs las auglanas sus la tiulada ! E sortiràs aquel fen qu’èra pas completament sec, lo metràs davant la pòrta de la granja que finiga de secar. Aquò d’aquí lo pòdes far !
– Oui, oui, oui, oui…”
Se’n va. Se met a far lo burre e aquò va. Tot en un còp, a fòrça de tornar la manivèla, la set l’atapa. Alara se’n va a la cava per biure un còp. Pendent aquel temps, les pòrcs dintrèron dins l’ostau, ausi(gu)èt que s’amusavan a la barata e viste tornèt montar de la cava per far partir les pòrcs. Mès les pòrcs li avián renversat la barata e tota la burrada per l’ostau, la lecavan.
Tòrna partir a la cava, d’aquel temps la barrica s’èra vidada completament. Alara de qué fa ? Mònta al plancat, pren de sacs de farina e te vida la farina dins la cava per pompar lo vin. E apièi se’n va per… Sonca, a la plaça de sortir lo fen defòra per que sequèssa, el voliá dintrar lo solelh dedins. Alara estendiá una granda bacha, viste, la barrava e anava vidar aquò sul fen. Pièi, la maire lo trobèt en trenh de voler metre las auglanas sus la tiulada mès las li voliá metre amb una forca. Alara, impossible d’arribar a res.
“Ò, li diguèt, non, siás vraiment tròp bèstia, vraiment tròp bèstia !”
E, quand veguèt tot lo desastre, li di(gu)èt :
“E ben aquò va pas ! Vas tornar partir al molin, vas anar far mòlre lo blat puisque avèm pas pus de farina ! E sabes que paguèm pas lo molinièr, que se paga sul blat ! Ni’n garda. Alara, li diràs aumensa qu’aquò’s un planponet per sac !”
Alara lo tipe se’n va e, per pas oblidar, se met a dire :
“Planponet per sac ! Planponet per sac ! Planponet per sac !”
Arriba davant un grand camp qu’un tipe laurava e justament semenava de blat. E li di(gu)èt :
“Mès siás pas un pauc ase ! Planponet per sac ? E ben ! Te cal pas dire aquò, te cal dire : A bèls carris n’i age ! A bèls carris n’i age !”
Se’n va en di(gu)ent :
“A bèls carris n’i age ! A bèls carris n’i age !…”
Arriba a un vilatge ont i aviá un paure òme que son chaval qu’èra vièlh, vièlh, vièlh, èra crebat. E l’anava entarrar. Alara lo tipe di(gu)èt :
“Mès di(g)a escota paura bèstia, se n’i aviá de plens carris de bèstias coma aquò, mès de qué farián lo monde ? Te cal pas dire atau ! Te cal dire : Atau fan quand van entarrar una ròssa ! Atau fan quand van entarrar una ròssa !”
E se’n va.
“Atau fan quand van entarrar una ròssa !…”
Arriba a un altre vilatge ont li aviá una nòça. Li aviá lo maridat, la maridada e totes les invitats. El passava en crident :
“Atau fan quand van entarrar una ròssa !”
Lo maridat se metèt en colèra, l’atapèt, lo bosculèt un bocin e li di(gu)èt :
“Mès de qué t’amaginas ? Cal pas dire aquò d’aquí, aquò’s pas una ròssa, aquò es una nòça ! Te cal dire : Qu’atau fagan totas ! Qu’atau fagan totas !”
Alara se’n va en di(gu)ent :
“Qu’atau fagan totas ! Qu’atau fagan totas!…”
Se’n va pus luènh, arribèt a un ostau que la granja brutlava. Les paures mondes fasián tot çò que podián per li vidar de siaus d’ai(g)a, mès li podián pas arribar. E l’altre que cridava :
“Atau fagan totas !”
Aquí manquèt de se far assomar.
Lo tipe li di(gu)èt :
“Espèça d’imbecile, cal pas dire aquò ! Te cal dire : Dius t’escantiga ! Dius t’escantiga !”
Se’n va en di(gu)ent totjorn :
“Dius t’escantiga ! Dius t’escantiga !…”
Arriba a un altre ostau ont i aviá un tipe que aviá talament plogut e lo boès èra talament trempe que voliá caufar lo forn per cuèire lo pan, mès i podiá pas arribar a lo far brutlar de tant que lo boès èra trempe. E l’autre que cridava :
“Dius t’escantiga !
– A, li di(gu)èt, espècia d’abrutit que siás ! Veses pas que cal pas dire : Dius t’escantiga !. Te cal puslèu dire : Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet ! Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet !”
Alara se’n va en crident totjorn :
“Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet ! Fuoquet, fuoquet per aquel trauquet !”
Arribèt al molin. Al molin, i aviá lo paire del molinièr qu’èra vièlh, vièlh, e èra constipat, fasiá uèch jorns que trainava e impossible de poire anar far ses besonhs. E èra en trenh de les far. Quand ausi(gu)èt aquò, “fuoquet per aquel trauquet”, aquel òme aquò li fa(gu)èt talament un còp que po(gu)èt far en vitessa, atapa aquò e lo li te fotèt per la figura. Aquò s’acaba aquí.
Alara tòrna partir a l’ostau ambe son blat. Mès coma aviá pas dich “un planponet per sac”, lo tipe s’èra bien servit.
Alara la maire dintrèt dins una colèra, li di(gu)èt :
“Escota, aqueste còp, ieu te garde pas. Vai-te’n e fai ce que voldràs, ieu te vòle pas pus a l’ostau, t’ai pro vist… Vai-te’n !”
Alara di(gu)èt :
“Oui, mès cossí far ?”
E la maire li di(gu)èt :
“Escota, as qu’a anar a la sortida de la messa e as qu’a donar un còp d’uèlh a cada filha, e ne trobaràs ben una que t’agradarà !”
Di(gu)èt :
“Rai ! Pòde ben ! Cossí far per donar un còp d’uèlh ?”
Alara avián quauquas fedas, de qué fa ?Va arrancar les uèlhs de las fedas e, a la sortida de la messa, a cada filha que passava li trasiá un còp d’uèlh. Sonca las filhas galopavan. Avián pas envija de se far salir la rauba. Alara, del còp, la maire lo fotèt a la pòrta sans pèrta ni fracàs e dempièi sabon pas de qu’es devengut… »